شرکت تعاونی به تعاونی تولید و تعاونی مصرف تقسیم می شود که مقاصد هر یک باهم متفاوت است.
تعاونی تولید همان طور که از اسمش پیداست در تولید و فروش محصولات فعالیت می کند. در اموری مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، صنعت و معدن، عمران شهری.
تعاونی های تولید در کلیه اولویت ها و حمایت های مربوط به تعاونی ها حق تقدم دارد.
تعاونی مصرف (توزیع): تعاونی مصرف عبارتست از: تعاونی هایی که به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها به فروش اجناس لازم برای مصارف زندگی اعم از اینکه آنها را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند می پردازند. به طور کلی می توان گفت که اهداف شرکت های تعاونی ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل و همچنین قراردادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کاراند ولی وسایل کار ندارند و جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت است.
قوانین و مقررات برای ثبت شرکت تعاونی:
1) حداقل تعداد اعضا 7 نفر می باشد و حداکثر تعداد عضو در تعاونی ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت به وسیله ی آیین نامه ای تعیین می شود که به تصویب وزارت تعاون می رسد.
2) اساس نامه شرکت باید شامل این موارد باشد. موارد عبارتند از: نام با قید کلمه تعاونی، هدف موضوع، نوع، حوزه عملیات، مدت، مرکز اصلی عملیات و نشانی، میزان سرمایه، مقررات مربوط به عضو، ارکان، مقررات مالی و کار، انحلال و تصفیه و تابعیت تعاونی ها باید ایرانی باشد.
3) تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.
سرمایه شرکت تعاونی باید به صورت زیر باشد:
سرمایه تعاونی اموال و دارایی هایی است که برای تاسیس تعاونی یا افزایش سرمایه قبلی در اختیار آن قرار می گیرد
شرکت های تعاونی شرکت هایی هستند که تمام یا حداقل 51% سرمایه توسط اعضا تامین میشود.
سهم اعضا در تامین سرمایه شرکت های تعاونی برابر است، مگر مجمع عمومی تصویب نماید که اعضای سهم بیشتری تادیه نماید که در این صورت حداقل و حداکثر سهم ها باید حدودی باشد که وزارت تعاون متناسب با نوع و تعداد اعضای تعاونی ها تعیین می نماید.
اعضا تعاونی مکلفند مبلغ پرداخت نشده که در اساس نامه قید شده است را ظرف مدت مقرر تادیه نمایند.
اعضای تعاونی می توانند با رعایت قوانین سهم خود را به دیگر اعضا یا اعضای جدید واجد شرایط انتقال دهد.
بانک ها موظفند جهت سرمایه گذاری یا افزایش سرمایه تعاونی ها یا تقویت آن ها وام و سایر تسهیلات اعطایی را در اختیار آنها قرار دهند.
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی
1)صورت جلسه تشکیل مجمع عمومی موسس و اولین مجمع عمومی و اسامی اعضا و هیات مدیره و بازرسان.
2) اساس نامه مصوب مجمع عمومی
3) درخواست کتبی ثبت
4) طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
5) رسید پرداخت مقرر لازم التادیه سرمایه
6) مدارک دعوت
اولین هیات مدیره پس از اعلام قبولی موظف است با انجام تشریفات مقرر به ثبت شرکت تعاونی اقدام نمایند.
شرایط عضویت در شرکت تعاونی:
1) باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.
2) عدم ممنوعیت قانونی و محجور و ورشکستگی به تقصیر
3) عدم سابقه ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری
4) درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مواد اساس نامه تعاونی
5) عدم عضویت در تعاونی مشابه
ارکان شرکت های تعاونی
1)مجمع عمومی عادی: بالاترین مرجع اتخاذ تصمیم و نظارت در امور شرکتهای تعاونی می باشد، از اجتماع اعضای تعاونی یا نمایندگان تام الاختیار آنها به صورت عادی و فوق العاده تشکیل می شود و هر عضو بدون در نظر گرفتن میزان سهم فقط دارای یک رای می باشد. مجمع عمومی عادی حداقل سالی یکبار پس از پایان سال مالی جهت انجام وظیفه قانونی خود تشکیل می شود. در موارد ضروری در هر موقع سال مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده تشکیل می شود.
2) هیات موسس: تعداد اعضای مجمع عمومی موسس هفت نفر می باشد که سه نفر به عنوان هیات موسس و یک نفر به عنوان نماینده در اداره کل تعاون می باشند و وظایف آنها عبارتند از تهیه و پیشنهاد اساس نامه و دعوت به عضویت افراد واجد شرایط، تشکیل اولین مجمع عمومی جهت تصویب و ثبت اساس نامه و تعیین هیئت مدیره، وظایف هیئت موسس خاتمه می یابد.
3) بازرس: مجمع عمومی بازرس یا بازرسانی را اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی و برای مدت یکسال مالی انتخاب می کنند. انتخاب مجدد آن بلامانع است.
باید گفت که مسئولیت مالی اعضا شرکت تعاونی محدود به میزان سهم آنان می باشد مگر آنکه در قرارداد ترتیب دیگری شرط شده باشد.
درمورد انحلال شرکت تعاونی باید بگوییم که قبل از انحلال باید به تعهداتی که در برابر اخذ سرمایه و اموال و امتیازات از منابع عمومی و دولتی و بانک ها و شهرداری ها سپرده است عمل کند.
در پایان باید گفت که شرکت تعاونی، شرکت بسیار معتبر و از امتیازاتی برخوردار است ولی برای کسب جوازها از سازمان ها و تکمیل مدارک که واجد شرایط قانونی باشد بسیارراهی است دشوار که حتما باید با همکاری مشاوران حقوقی و ثبت شرکت انجام داد که در غیر این صورت باید فکر ثبت شرکت تعاونی را از بین ببرد.